Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – Τι είναι η ουδετερότητα του άνθρακα και πώς μπορεί να επιτευχθεί έως το 2050;

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν ήδη επηρεάσει ολόκληρο τον πλανήτη, καθώς βρισκόμαστε όλο και πιο συχνά αντιμέτωποι με ακραίες καιρικές συνθήκες όπως η ξηρασία, η υπερβολική ζέστη, οι δυνατές βροχές, οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις. Άλλες συνέπειες της ραγδαίας κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της στάθμης της θάλασσας, η οξίνιση των ωκεανών και η απώλεια βιοποικιλότητας.

Προκειμένου να περιοριστεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου – όριο που η Διακυβερνητική Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή κρίνει ως ασφαλές – κρίνεται αναγκαία η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως τα μέσα του 21ου αιώνα. Ο στόχος αυτός περιλαμβάνεται και στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, η οποία υπεγράφη από 195 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ.

Το Δεκέμβριο του 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, έναν χάρτη πορείας για την μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη έως το 2050.Αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί μέσω του ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα που θέτει την κλιματική ουδετερότητα σε δεσμευτική νομοθεσία της ΕΕ.  

Τι είναι η ουδετερότητα του άνθρακα;

Η ουδετερότητα του άνθρακα είναι η επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την απορρόφηση άνθρακα σε συλλέκτες διοξειδίου. Για να επιτευχθούν καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να αντισταθμιστούν από την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα.

Οι συλλέκτες διοξειδίου του άνθρακα είναι κάθε σύστημα που απορροφά περισσότερο άνθρακα απ’ ό,τι εκπέμπει. Οι βασικοί φυσικοί συλλέκτες άνθρακα είναι το χώμα, τα δάση και οι ωκεανοί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι φυσικοί συλλέκτες απορροφούν μεταξύ 9,5 και 11 Gt διοξειδίου του άνθρακα το χρόνο. Παγκοσμίως, το 2019 οι ετήσιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα άγγιξαν τα 38 Gt..

Μέχρι σήμερα, κανένας τεχνητός συλλέκτης δεν έχει καταφέρει να αφαιρέσει αρκετό άνθρακα από την ατμόσφαιρα ώστε να καταπολεμηθεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας.

Ο άνθρακας που αποθηκεύεται σε φυσικούς συλλέκτες, όπως είναι τα δάση, απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα μέσω των πυρκαγιών, τις συχνές αλλαγές στη χρήση του εδάφους και της υλοτομίας. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι απαραίτητο να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ώστε να επανέλθει η κλιματική ουδετερότητα.

Η αντιστάθμιση άνθρακα

Ένας άλλος τρόπος μείωσης των εκπομπών και επίτευξης ουδετερότητας του άνθρακα είναι η αντιστάθμιση των εκπομπών σε έναν συγκεκριμένο τομέα μέσω της μείωσής τους σε έναν άλλον.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην ενεργειακή αποδοτικότητα ή σε άλλες, καθαρές τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ένα παράδειγμα συστήματος αντιστάθμισης διοξειδίου του άνθρακα είναι το “Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών” της ΕΕ.

Ένα άλλο παράδειγμα συστήματος αντιστάθμισης διοξειδίου του άνθρακα είναι ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ), ο οποίος θα επιβάλλει εισφορές άνθρακα σε εισαγωγές ορισμένων προϊόντων που προέρχονται από τρίτες χώρες με λιγότερο φιλόδοξα μέτρα για το κλίμα. Ο μηχανισμός αυτός θα συμβάλει στην πρόληψη της διαρροής CO2 αποθαρρύνοντας τη μετατόπιση της παραγωγής των ρυπογόνων βιομηχανιών εκτός της ΕΕ για την αποφυγή συμμόρφωσης σε αυστηρότερα πρότυπα. Η Επιτροπή αναμένεται να προτείνει τη εν λόγω εισφορά μέσα στο 2021.

Οι στόχοι της ΕΕ

Η Ευρωπαϊκής Ένωση είναι προσηλωμένη σε μια φιλόδοξη πολιτική για το κλίμα. Στοχεύει, στα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας, να γίνει η πρώτη ήπειρος στον πλανήτη που θα πετύχει μέχρι το 2050 την κλιματική ουδετερότητα με μηδενικές εκπομπές άνθρακα.

Στις 7 Οκτωβρίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 60% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 και τον στόχο μείωσης εκπομπών κατά 55% της Επιτροπής. Τα μέλη κάλεσαν την Επιτροπή να θέσει έναν ενδιάμεσο στόχο για το 2040 ώστε να εξασφαλιστεί η πρόοδος προς τον τελικό στόχο.

Επιπλέον, οι ευρωβουλευτές κάλεσαν τις χώρες της ΕΕ να γίνουν κλιματικά ουδέτερες και επέμειναν ότι μετά το 2050, πρέπει να αφαιρείται από την ατμόσφαιρα μεγαλύτερο ποσοστό εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από αυτό που παράγεται. Ταυτόχρονα, όλες οι άμεσες ή έμμεσες επιδοτήσεις στα ορυκτά καύσιμα θα πρέπει να έχουν καταργηθεί το αργότερο έως το 2025.

Τον Απρίλιο του 2021, οι ευρωβουλευτές κατέληξαν σε συμφωνία με το Συμβούλιο ώστε να καταστεί νομικά δεσμευτικός ο στόχος επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.

Στις 24 Ιουνίου, το Κοινοβούλιο υιοθέτησε τον νέο νόμο για το κλίμα που επιταχύνει τον στόχο μείωσης των εκπομπών για το 2030 από 40% σε τουλάχιστον 55% και μετατρέπει τη δέσμευση για μια κλιματικά ουδέτερη ΕΕ έως το 2050 σε νομική υποχρέωση.

Δεδομένης της σημασίας των ανεξάρτητων επιστημονικών συμβουλών και βάσει πρότασης του Κοινοβουλίου, θα συσταθεί επίσης μια ανεξάρτητη ευρωπαϊκή επιστημονική συμβουλευτική επιτροπή για την κλιματική αλλαγή, η οποία θα παρακολουθεί την πρόοδο και θα αξιολογεί κατά πόσον η ευρωπαϊκή πολιτική συνάδει με τους εν λόγω στόχους.

Προς το παρόν πέντε Ευρωπαϊκές χώρες έχουν θεσπίσει με νόμο το στόχο της κλιματικής ουδετερότητας: η Σουηδία στοχεύει να φτάσει σε μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2045, ενώ η Δανία, η Γερμανία, η Ουγγαρία και η Γαλλία μέχρι το 2050.

Περισσότερες πληροφορίες για τις πρωτοβουλίες μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθαρακα της ΕΕ: